Οι υγειονομικοί υπάλληλοι πεθαίνουν. Από την 31η Δεκεμβρίου 2020, περισσότεροι από 300.000 υγειονομικοί υπάλληλοι στις ΗΠΑ έχουν μολυνθεί με τον κορωνοϊό, ενώ δυστυχώς τουλάχιστον 1.100 πέθαναν.
Οι περιστάσεις που αντιμετωπίζουν οι υγειονομικοί υπάλληλοι είναι τρομακτικές: θετικοί στον ιό νοσοκόμοι υποχρεώνονται να εργαστούν. Τα νοσοκομεία ακόμη μάχονται για προστατευτικό εξοπλισμό. Η διανομή των εμβολίων έχει οδηγήσει σε συζητήσεις προτεραιότητας μεταξύ των συναδέλφων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν οδηγήσει στην αύξηση της ψυχικής και σωματικής ασθένειας, της εξάντλησης και της ηθικής δυσφορίας μεταξύ του νοσηλευτικού προσωπικού.
Γιατί, λοιπόν, το προσωπικό αυτό να πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό του και τα αγαπημένα του πρόσωπα; Εκτός από την υγειονομική περίθαλψη, υπάρχει κάποια ηθική επιταγή για θεραπεία παρά τον προσωπικό κίνδυνο; Πόσος κίνδυνος είναι υπερβολικός κίνδυνος; Κατωτέρω γίνεται αναφορά στις θετικές υποχρεώσεις - καθήκοντα και στις αρνητικές υποχρεώσεις - καθήκοντα. Η θετική υποχρέωση είναι η υποχρέωση κάποιος να προβεί σε κάποια ενέργεια, κατά άλλη διατύπωση υποχρέωση να κάνει κάτι. Η αρνητική υποχρέωση είναι η υποχρέωση κάποιος να απέχει από κάποια ενέργεια, αντίστοιχα υποχρέωση να μην κάνει κάτι.
Οι θετικές υποχρεώσεις απαιτούν δράση, ενέργεια. Είναι κατά κύριο λόγο ηθικές προτάσεις σχετικά με τα πράγματα που οφείλουμε να κάνουμε. Δεν είθισται να τιμωρείται κάποιος επειδή απέτυχε να φέρει εις πέρας μία θετική υποχρέωση. Σίγουρα, μπορεί να υπάρχει κάποιου είδους αμέλεια, όμως γενικά δε θεωρούνται ανήθικοι. Οι αρνητικές υποχρεώσεις μας επισημαίνουν τι δεν πρέπει να κάνουμε. Θετικές και αρνητικές υποχρεώσεις - καθήκοντα γενικεύονται και ισχύουν για όλα τα μέλη της κοινωνίας. Για παράδειγμα, ένα άτομο αν δει ένα παιδί να πνίγεται, οφείλει αν ξέρει κολύμπι να το βοηθήσει, ενώ αν δεν ξέρει οφείλει να καλέσει κάποιον για βοήθεια, έχει λοιπόν ένα θετικό καθήκον, ένα καθήκον ενέργειας. Αντίστοιχα, μόλις διασωθεί το παιδί έχει υποχρέωση να μην το ρίξει ξανά στη θάλασσα, ένα αρνητικό καθήκον, καθήκον αποχής από ενέργεια.
Πέρα από τα γενικά καθήκοντα που ισχύουν για όλους, υπάρχουν θετικά καθήκοντα που ισχύουν για συγκεκριμένη ομάδα ατόμων. Οι γιατροί και το υγειονομικό προσωπικό εν γένει έχουν ένα ειδικό καθήκον που υπερισχύει του γενικού καθήκοντος, δηλαδή το καθήκον να θεραπεύουν. Η υποχρέωση του γιατρού να σώσει έναν άσχετο που κινδυνεύει είναι μεγαλύτερη από το καθήκον κάθε άλλου ανθρώπου που τον δεσμεύει απλώς το γενικό καθήκον. Αυτό συμβαίνει διότι ο γιατρός έχει εκπαιδευτεί για την αντιμετώπιση κινδύνων και λόγω του ιατρικού του λειτουργήματος. Το προσωπικό αυτό που υπέχει ειδικό καθήκον δίνει προτεραιότητα στην υγεία και την ασφάλεια των ασθενών από τη δική τους, υποχρέωση που είναι βαθιά ριζωμένη στον κώδικα δεοντολογίας των ιατρών.
Στην πραγματικότητα, το να εργάζεται κάποιος ως ταμίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας μπορεί να είναι λιγότερο αλτρουιστική πράξη από το να δουλεύει ως ακτινολόγος για παράδειγμα και αυτό λόγω του κινδύνου έκθεσης και μόλυνσης. Δεν είναι λογικό να περιμένουμε από έναν νοσοκόμο αυτό που περιμένουμε από ένα στρατιώτη. Συχνά υποστηρίζεται ότι με την αποδοχή μιας σταδιοδρομίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αποδέχονται σιωπηρά και τους κινδύνους τους επαγγέλματος. Πρέπει να τεθούν όρια στην επαγγελματική υποχρέωση; Ένας περιορισμός είναι η έλλειψη Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ). Αν το υγειονομικό προσωπικό λόγω της έλλειψης ΜΑΠ (όπως γάντια, μάσκες, N95M κλπ) είτε εξαιτίας της κυβέρνησης είτε εξαιτίας του εργοδότη του ασθενήσει από τον ιό, θέτει σε κίνδυνο τον ίδιο, τους αγαπημένους του και τους συναδέλφους του, ενώ δε μπορεί να επιβλέπει ασθενείς. Η υποχρέωση προς τον ασθενή υπερβαίνει των καθηκόντων που έχει το προσωπικό αυτό απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους ή το καθήκον απέναντι στα παιδιά του; Ποιο καθήκον τίθεται σε προτεραιότητα και ποιος αποφασίζει; Όπως ακριβώς οι ασθενείς έτσι και το προσωπικό ενδιαφέρεται για την αυτοπροστασία του και το ένστικτο της επιβίωσης και φροντίδας για όσους βρίσκονται κοντά τους. Τα υπόλοιπα καθήκοντα τους έρχονται αναπόφευκτα σε σύγκρουση με τα επαγγελματικά.
Αυτή η αποτυχία των κυβερνήσεων και των νοσοκομείων να εξασφαλίσουν επαρκή ΜΑΠ εμπλέκει επίσης τρίτα μέρη στη συζήτηση. Σύμφωνα με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ στην υπόθεση Jacobsonv. Massachusetts, οι κυβερνήσεις έχουν συμφέρον να διαφυλάξουν την ευημερία των πολιτών τους. Παρομοίως, σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, οι εργοδότες έχουν την ευθύνη να παρέχουν έναν ασφαλή χώρο εργασίας. Δεν μπορεί να αναμένεται οι υγειονομικοί υπάλληλοι να εκπληρώσουν το σκοπό της συμφωνίας και να εκθέσουν τον εαυτό τους σε πιθανό κίνδυνο ζωής χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό. Οι υγειονομικοί υπάλληλοι θέλουν να προσφέρουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, αλλά δε θέλουν να πεθάνουν για κάποια νεφελώδη έννοια του καθήκοντος. Το νοσηλευτικό προσωπικό φαινομενικά προστατεύεται από οποιεσδήποτε νομικές επιπτώσεις από την άρνηση θεραπείας ασθενών με Covid-19. Στην απόφαση Bragdonv. Abbott, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι οι υγειονομικοί υπάλληλοι δεν μπορούν να εξαναγκαστούν να θεραπεύσουν τους ασθενείς όταν αν το κάνουν αυτό θα απειλούσε την υγεία και την ασφάλεια των άλλων. Οι ίδιοι οι γιατροί έχουν ανάμεικτα συναισθήματα για το θέμα, σχεδόν οι μισοί απορρίπτουν το καθήκον να θεραπεύσουν κατά τη διάρκεια επιδημίας μολυσματικών ασθενειών.
Προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι, εφόσον οι υγειονομικοί υπάλληλοι είναι υποχρεωμένοι ηθικά να φροντίζουν ασθενείς με Covid-19 πρέπει να γίνουν τα εξής: α) παροχή επαρκούς ΜΑΠ, β) τα νοσοκομεία πρέπει να εφαρμόσουν ασφαλή ποσοστά προσωπικού και να προσφέρουν αμοιβή κινδύνου, γ) οικονομικά οφέλη πρέπει να διασφαλίζονται στις οικογένειες των παρόχων που χάνονται. Στο βαθμό που υπάρχει μία συμφωνία μεταξύ των υγειονομικών υπαλλήλων και της κοινωνίας, μία συμφωνία κατά την οποία οι υγειονομικοί υπάλληλοι αναλαμβάνουν κινδύνους, η κοινωνία πρέπει να επιτελέσει το ρόλο της μειώνοντας αυτούς τους κινδύνους.
Πηγή: Bioethics.net
Γεώργιος Κ. Βασιλειάδης - Stagiaire ΕΕΒ