Θέματα Βιοηθικής. Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών

Σταυρούλα Τσινόρεμα, Κίτσος Λούης (επιστ. επιμέλεια)
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2013
σελ. 537

Το παρόν συλλογικό έργο απηχεί ένα ευρύ φάσμα προβληματισμών, επιχειρώντας ταυτόχρονα, μέσα από πληθώρα σημαντικών πληροφοριών, να συνεισφέρει στην κριτική διερεύνησή τους. Πρόκειται για το προϊόν έρευνας και συνεργασίας επιστημόνων από διαφορετικούς μεν κλάδους –φιλοσόφων, βιολόγων, γιατρών, νομικών, κοινωνιολόγων, επιστημόνων του περιβάλλοντος – αλλά με κοινό σημείο αναφοράς το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική» του Πανεπιστημίου Κρήτης, του πρώτου στην Ελλάδα οργανωμένου εκπαιδευτικού προγράμματος στο πεδίο της Βιοηθικής. Οι θεματικές ενότητες στις οποίες εμβαθύνουν οι συγγραφείς, δίνοντας το έναυσμα για ένα γόνιμο προβληματισμό και επιχειρώντας να προτείνουν απαντήσεις στα πιο πάνω κρίσιμα ζητήματα, είναι οχτώ: Η πρώτη, με τίτλο Βιοηθική: θεωρητικά θεμέλια και ιστορικές καταβολές, ερευνά τα φιλοσοφικά και ιστορικά θεμέλια της Βιοηθικής, προσεγγίζοντας ταυτόχρονα το ζήτημα της θέσης της στη δημόσια σφαίρα. Η δεύτερη πραγματεύεται τρία διαφορετικά Ζητήματα ζωής και θανάτου εξαιρετικού ενδιαφέροντος: τα ηθικά και πολιτικά προβλήματα του τέλους της ζωής, τα ηθικά προβλήματα κατά την άσκηση της ογκολογίας και τα θέματα που ανακύπτουν κατά τη μεταμόσχευση οργάνων. Οι δύο επόμενες ενότητες (Από τη Βιοηθική στο Βιοδίκαιο: ο ρόλος της Βιοηθικής κατά τη θέσπιση και εφαρμογή του Δικαίου και Δίκαιο, ηθική και πολιτική: νομοθετικές παρεμβάσεις σε ζητήματα βιοηθικής) συνδέονται στενά μεταξύ τους, καθώς εξετάζουν τη σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ βιοηθικής και δικαίου, εμβαθύνοντας σε επιμέρους ζητήματα ηθικής και νομικής φύσης, όπως για παράδειγμα οι βιοτράπεζες, οι προοπτικές και τα διλήμματα των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας, η ακούσια πατρότητα, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή κ. ά. Η πέμπτη θεματική ενότητα εξετάζει το ρόλο και τη θέση των Βιοεπιστημών στην Κοινωνία, θίγοντας ειδικότερα ζητήματα, όπως για παράδειγμα αυτό του προγαμιαίου πιστοποιητικού σε περιπτώσεις πολιτικού γάμου στο πλαίσιο του προγράμματος πρόληψης της β-θαλασσαιμίας, ενώ η επόμενη ενότητα πραγματεύεται θεωρητικά ζητήματα περιβαλλοντικής βιοηθικής, προτείνοντας ως απάντηση στο πρόβλημα του «περιβαλλοντικού αναλφαβητισμού» ένα πρότυπο σύγχρονης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Στην έβδομη ενότητα εξετάζονται ζητήματα συναφή με την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη ή τον «πρόωρο» θάνατο στον Τρίτο Κόσμο, τα οποία, ουσιαστικά, επιβεβαιώνουν τον οικουμενικό χαρακτήρα της Βιοηθικής (global bioethics). Τέλος, η όγδοη θεματική ενότητα πραγματεύεται τις Βιολογικές και ανθρωπολογικές προκλήσεις της εξέλιξης της Βιοηθικής, θέτοντάς τες σε προοπτική και υιοθετώντας μια κριτική διερευνητική προσέγγιση. Και οι οχτώ θεματικές ενότητες διαπνέονται από μια κεντρική ιδέα: οι συνέπειες των επιτευγμάτων της βιοϊατρικής έρευνας και της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου φέρνουν τις σύγχρονες κοινωνίες αντιμέτωπες με νέα προβλήματα, οδηγώντας συχνά σε διλήμματα και συγκρούσεις αξιών, που αναδεικνύουν την ανάγκη έγκυρου και υπεύθυνου θεωρητικού στοχασμού. Στο σημείο αυτό έγκειται, άλλωστε, και το ενδιαφέρον του παρόντος συλλογικού τόμου, ο οποίος, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του, επιχειρεί, με ιδιαίτερα οξυδερκή τρόπο, να επισημάνει τη στενή αλληλεπίδραση ανάμεσα στις Βιοεπιστήμες, από τη μία πλευρά, και τη Ζωή, την Κοινωνία και τη Φύση, από την άλλη. Πρόκειται για ένα έργο σημαντικό, σημείο αναφοράς και πολύτιμο εργαλείο στα χέρια όχι μόνο φοιτητών, ερευνητών και ακαδημαϊκών, αλλά και κάθε μελετητή που ενδιαφέρεται να εξερευνήσει την ευρεία θεματολογία της Βιοηθικής.

Ρωξάνη Φράγκου, ΔΝ Πανεπιστημίου Στρασβούργου