Unfit for the future: The urgent need for moral enhancement

Julian Savulescu & Ingmar Persson. Oxford University Press, 2012
σελ 160

Η ανθρωπότητα βρίσκεται τις τελευταίες δεκαετίες αντιμέτωπη με δύο πολύ σοβαρές προκλήσεις, η διαχείριση των οποίων θα καθορίσει και την επιβίωσή της στον πλανήτη. Από την μια, η κλιματική αλλαγή και η στενότητα των φυσικών πόρων. Από την άλλη, η ανάπτυξη και η χρήση πυρηνικών και βιολογικών όπλων μαζικής καταστροφής. Το κεντρικό ερώτημα που θέτουν οι Julian Savulescu & Ingmar Persson (S&P) στο βιβλίο τους είναι το εξής: Ποια μέτρα οφείλει να πάρει η ανθρωπότητα ώστε να αποφύγει την μελλοντική εξαφάνισή της εξαιτίας των δύο παραπάνω κινδύνων; Οι S&P θεωρούν πως με τα περιορισμένα όρια της ανθρώπινης ηθικής ψυχολογίας (moral psychology) που καθορίστηκαν από την φυσική επιλογή μειωμένος αλτρουισμός, αδυναμία συνεργασίας και απροθυμία πρόκλησης οφέλους σε μέλη εκτός κοινότηταςκαθώς και με τον ανεπαρκή ηθικό-κώδικα-της-κοινής-λογικής (commonsense morality) είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν οι άκρως σύνθετοι παγκόσμιοι κίνδυνοι. Ο τίτλος του βιβλίου περιγράφει την ακαταλληλότητα και την αδυναμία της ανθρωπότητας-όπως-είναι να πορευτεί στο μέλλον. Ποια διέξοδο προτείνουν οι συγγραφείς; Eνισχύοντας τα ηθικά κίνητρα των ατόμων για συλλογική δράση και υπερβαίνοντας τον στην καλύτερη περίπτωση ανεπαρκή, στην χειρότερη καταστροφικό ηθικό-κώδικα-της-κοινής-λογικής ως οδηγό ζωής, ενδεχομένως να καταφέρουμε, λένε οι S&P, να αναστρέψουμε την πορεία προς την απόλυτη βλάβη (Ultimate Harm). Η ενίσχυση που προτείνουν στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι σωματική ή νοητική, αλλά ηθική (moral enhancement), τονίζοντας ταυτόχρονα πως αποτελεί προτεραιότητα με επείγοντα χαρακτήρα σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Τα παραδοσιακά μέσα ενίσχυσης, όπως π.χ. η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης, δεν φάνηκαν ικανά να λύσουν το πρόβλημα. Είναι ώρα για συμπληρωματικά ριζικά μέτρα. Οι S&P τάσσονται υπέρ της χρήσης φαρμακευτικών ουσιών, επιλογής εμβρύων, γενετικής και νανομηχανικής αλλά και κάθε είδους άλλης παρέμβασης στον ανθρώπινο εγκέφαλο, προκειμένου να επηρεαστούν προς το καλύτερο τα ηθικά κίνητρα των ατόμων. Ο επείγον χαρακτήρας της ηθικής βιοενίσχυσης όμως, θα μας φέρει μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα: Πως θα ενισχυθούν ηθικά «εκατοντάδες εκατομμύρια» άτομα παγκοσμίως, δίχως να εφαρμόσουν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες απολυταρχικά μέτρα. Η θέση των S&P προκαλεί ενστάσεις αλλά και ερωτήματα. Πρώτον, δεν είναι σίγουρο ότι η ηθική βιοενίσχυση θα συνέβαλε πράγματι στην επίλυση και όχι στην επιδείνωση των προβλημάτων με τα οποία καταπιάνονται οι συγγραφείς. Δεύτερον, ακόμη και αν υπήρχε η απαραίτητη τεχνολογία και τεχνογνωσία, φαίνεται να αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο η εφαρμογή μαζικών υποχρεωτικών μέτρων ηθικής βιοενίσχυσης στους πολίτες μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας. Και τρίτον, δεδομένης της ανάγκης λήψεως δραστικών και ταυτόχρονα αποτελεσματικών μέτρων άμεσης εφαρμογής, κάθε συζήτηση για μια ενδεχόμενη ηθική βιοενίσχυση στην παρούσα φάση αποτελεί στην καλύτερη περίπτωση πολυτέλεια.

Γρηγόρης Αθανασιάδης - Stagiaire ΕΕΒ